Заҳириддин Муҳаммад Бобур

Исломий тамаддун тарихида буюк шахслар етишиб чиққанки, улар нафақат сиёсий майдонда, балки илм ва маърифатда ҳам юксак даражага эришганлар. Ана шундай зотлардан бири – Заҳириддин Муҳаммад Бобурдир. У нафақат Ҳиндистонда улуғ салтанат барпо этган давлат арбоби, балки чуқур тафаккур эгаси бўлган шоир, тарихчи ва ислом илмларига ҳисса қўшган аллома ҳамдир. Бобурнинг ҳаёти ва фаолияти бизга сабр, шукр ва адолат тамойилларига риоя қилиш нақадар муҳимлигини эслатади.
Ислом дини адолатни энг юксак фазилат сифатида таъкидлайди. Бобур ўз давлатини айнан шу тамойил асосида бошқарган. Ҳиндистонга келганидан сўнг у тартибсизлик ва зўравонликларга барҳам бериб, исломий адолатни жорий этишга ҳаракат қилди. Шариат қоидаларига мувофиқ савдо-сотиқни тартибга солиш, камбағалларга ёрдам бериш, илм ва санъатни ривожлантиришга катта эътибор қаратди.
Бобурнинг исломий тамаддунга бўлган ҳурмати унинг ўз қўли билан ёзган "Мубаййин" (Баён этилган) асарида ҳам акс этган. Бу асар ислом қонуншунослиги бўйича ёзилган бўлиб, унда адолат, ҳалоллик ва имон аҳамияти таъкидланган. Мусулмон ҳукмдорлари учун у доимо Қуръони Карим ва Ҳадисларга таяниш лозимлигини ўз ҳаёти мисолида исботлаб берди.
Бобур буюк саркарда бўлиши билан бирга, илмга ошно киши эди. У Қуръон ва ҳадисларни чуқур ўрганган, араб ва форс тилларини мукаммал билган, туркий адабиётга мислсиз ҳисса қўшган. Унинг "Бобурнома" асари фақатгина тарихий хотира эмас, балки мусулмон уммати учун сабоқ ва ибрат мактабидир. Ушбу асар орқали у ўз даврининг сиёсий, иқтисодий ва маданий аҳволини ҳаққоний ёритиб, келажак авлодларга улуғ маърифат манбаини қолдирди.
Ислом дини ҳар бир кишини илм талаб қилишга ундайди. Ҳадисда айтилганидек: "Илм талаб қилиш ҳар бир мусулмон эркак ва аёл учун фарздир" (Ибн Можа). Бобур бу ҳадисга амал қилиб, бутун умри давомида илмга хизмат қилди, илм аҳлини ҳурмат қилди ва ўз атрофига олимлар, шоирлар, фақиҳларни жамлади.
Исломда она юртингни севиш, унга хизмат қилиш имоннинг бир бўлагидир. Бобур юрагида туғилган юртига бўлган чексиз муҳаббатини ҳар бир шеърида ифода этган. У Ҳиндистон тахтига эришган бўлса ҳам, кўнгли доимо Фарғонада қолди. Унинг шеърларида Ватан соғинчи, уни яна кўришга бўлган умид акс этади:

"Ўз ерин қўйиб Ҳинд сори юзландим,
Ёраб, нетайин, не юз қоролиғ бўлди."

Бу сўзлар мусулмон инсонга қадрдон юртини севиш, унинг фаровонлиги учун ҳаракат қилиш нақадар муҳим эканини англатади. 
Бобур ҳам юрт ободлигини ҳаётининг асосий тамойили деб билган ва Ҳиндистонни обод қилиш учун кўп меҳнат қилган. У боғлар, карвонсаройлар, масжид ва мадрасалар қурдирган, шаҳарларни ободонлаштирган. Унинг ўғиллари ва авлодлари бу анъанани давом эттириб, Ҳиндистоннинг исломий архитектурасини жаҳон даражасига олиб чиқди.
Бобур томонидан асос солинган Бобурийлар сулоласи Ҳиндистонда 300 йилдан ортиқ вақт давомида ҳукмронлик қилиб, мамлакатни исломий адолат билан бошқарди. Бу давр Ҳиндистон учун маданий ва илмий тараққиёт йиллари бўлди. Ҳинд халқининг етук арбоби Жавоҳарлал Неру ҳам Бобурийлар сулоласининг Ҳиндистонга таъсири ҳақида шундай ёзган:
"Бобур Ҳиндистонга келгандан кейин катта силжишлар юз берди ва янги рағбатлантиришлар ҳаётга, санъатга, архитектурага тоза ҳаво бахш этди."
Бу шуни англатадики, Бобур ва унинг авлодлари мусулмон ҳукмдорларга хос фазилатлар – адолат, билимга интилиш ва инсонпарварлик билан халқ хизматида бўлганлар.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, Бобурнинг ҳаёти мусулмонлар учун ибрат мактабидир. У шон-шуҳрат ортидан қувмади, балки адолатли давлат барпо этиш, халқ фаровонлигини таъминлаш ва илм-маърифатни ёйишга ҳаракат қилди. У ўз шеърлари ва тарихий асарлари билан ахлоқ, ҳалоллик, ватанпарварлик ва имон нақадар муҳим эканини кўрсатди.
Бугунги кунда ҳам биз Бобур ибратини ўз ҳаётимизга татбиқ этишимиз керак. Ватанимизни севиш, илм олиш, адолатли бўлиш ва имонимизни мустаҳкамлаш Бобур сиймосидан оладиган энг буюк сабоқдир. Аллоҳ таоло барчамизни ўз динимизга содиқ бўлишга, адолатли яшашга ва илм нури билан юксалишга муваффақ қилсин. Омин!

Дилшод АЛИЕВ,
Мир Араб ўрта махсус ислом
таълим муассасаси матбуот котиби