Исломда ёшларни тарбиялаш

Ҳозирги авлод — глобализация, ахборот технологиялари ва ижтимоий тармоқлар оламида ўсмоқда. Уларнинг зеҳни ва ҳаётига турли таъсирлар тез кириб боғланади. Шу билан бирга, ҳар бир ота-она, мураббий, жамият учун асосий ният — фарзандларни нафақат билимли, балки маънавий жиҳатдан ҳам мустаҳкам қилишдир.
Исломий таълимотларда болага кичикликдан одоб-ахлоқ, гуноҳдан нафрат, хайр-яхшиликка интилиш каби қадриятларни гўзал тарзда ўргатиш зарурлиги таъкидланади. Масалан, Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилинган ҳадисда: “Умар ибн Абу Салама розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй болакай! Аввал “Бисмиллоҳ” дегин, сўнгра ўнг қўлинг билан, ва ўзингни олдингдан олиб егин.”
Бу ҳадис бизга оддий овқатланишдан бошлаб тарбиядаги эътибор ва диққатни кўрсатади. 
Ёшларни тарбиялашда асосий устунликлар:
1. Ахлоқ ва одоб — тарбиянинг асосий устуни
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай айтганлар:
“Ота ўз боласига чиройли одобдан кўра яхшироқ нарса бера олмайди.”
Демак, фарзандга китоб, мол, дарс бериш билан бирга, ҳақиқий инсоний ахлоқларни ўргатиш — катта неъмат.
Замонавий тадқиқотлар ҳам шу фикрни қўллаб-қувватлайди: Ислом таълимоти ёшларда ростгўйлик, адолат, ҳамдардлик, инсонпарварлик каби қадриятларни шакллантиришда муҳим рол ўйнайди. 
2. Жисмонан саломатлик ва мувозанат
Агар инсоннинг руҳи соғлом бўлсаю, аммо тана ва ақли кучсиз бўлса — унинг самараси чекланган. Исломий таълимда сузиш, камондан отиш, от чоптириш каби машқлар ҳам қизиқарли мисоллардан бири бўлиб келган.
Бугунги кунда ёшлар ўртасида спорт ва жисмоний фаоллик, шунингдек руҳий саломатлигига эътибор катта аҳамият касб этмоқда. Ёшларга сабр, ҳамдардлик, бир-бирини англаш каби масалалар ҳар қачонгиданда муҳимдир.
3. Интегратив илм ва мафкураий онг
Исломий ва дунёвий илмлар ўртасида зиддият эмас, балки ҳамкорлик бўлиши лозим. Уммати идентиклигини эслатувчи таълим моделлари бунга ёндашиб, таълим фаолиятини амалий, адолатпарвар ва универсал қилишни таклиф этади.
Масалан, “Islamization of Knowledge” (Илмнинг исломлашуви) ғояси илм-фаолиятларни Исломий қимматлар билан уйғунлаштиришни назарда тутади. 
4. Морал инқирози— давр синови
Ҳозирги “дисрупция” даври, технологиялар, кибер муҳит ёшларнинг ахлоқий қийинчиликларга дуч келиш имконини оширади. Уларга самарали рағбат, маънавий мухит, диалог ва ўзини таниш механизми зарур. 
Ёшлар орасида руҳий зўриқишлар, экстремизм тамойиллари ҳам кузатилаётган. Ёшларнинг ҳар бир ҳаракати назарда тутилиши керак.
5. Ҳамсуҳбат, муҳит, мисол ва илҳом
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Яхши ҳамсуҳбат билан ёмон ҳамсуҳбат мисоли мушки анбар сотувчи билан темирчининг босқонига ўхшайди.”
Яъни атрофингда ким бор, улар сизнинг кимлигингизни шакллантиради. Атроф муҳитини ёшга мувофиқ, илҳомли ва маънавий бўлишини таъминлаш — тарбиянинг бир қисми.
Хорижда ёшларга илҳом бериш мақсадида “Global Youth Summits”, “Менторлик лойиҳалари”, “Ёш жараёнчилар клуби” каби форматлар кенг тарқалган.
Амалий йўллар — тарбияда самарали усуллар ҳақида тўхталадиган бўлсак:
• Оилада маънавий мулоқот — ҳар куни бир вақтда суҳбат, ҳикоялар, дуо ва фарзандлар муаммоларини тинглаш бу эса қалб ойнасидир.
• Мактубий маданият ва ахлоқий китоблар — болаларга машҳур мусулмон олимлар ҳаёти, ихлосли инсонларнинг ҳикояларини ўқитиш.
• Ижтимоий лойиҳалар ва волонтёрлик — ёшларни фаол қилиш, инсониятга фойдали ишларга жалб этиш.
• Менторлик ва клублар — ёш олим, тадбиркор ва халқаро лидерлар ҳақида маълумотлар, мулоқотлар ва тарихий манзилларга саёҳат қилиб тажриба ошириш.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак. Ёшларни тарбиялаш — бу фақат бир шахснинг эмас, бутун жамият, оила, мактаб ва давлат ҳамоҳанглигининг ишидир. Агар биз уларни илм, ахлоқ ва руҳий қимматлар билан тўлдирсак, келажакда улар ҳалол, масъулиятли ва жамиятга фойдали инсонлар бўлиб етишади. 

Фойдаланган манбалар:
1.Ҳадис ва ҳаёт (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф)
2.Ижтимойи Одоблар китоби (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф)
3.https://thejoas.com/index.php/thejoas/article/view/298?utm_source=chatgpt.com "The Role of Islamic Education in Promoting Moral and Ethical ..."
4.Тарбиятуш Шабаб (Аҳмад Шавқий Иброҳим) 
5.Олтин Силсила “Саҳиҳул Бухорий” (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф)
6.Дин Насиҳатдир (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф)

Дилшод Алиев,
Болои Ҳовуз жоме масжиди имом хатиби,
Мир Араб ЎМИТМ матбуот котиби,
БухДУ исломшунослик йўналиши магистранти.