Гўзал хулқ мусулмон безаги

وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ
"Дарҳақиқат, сен буюк хулқ-атворда турибсан." (Қалам, 4)

Ислом ахлоқий тарбияни эътибордан четда қолдирмайди, аксинча, уни динга боғлиқ бўлган муҳим фазилат сифатида таъкидлайди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳусни хулқнинг энг юксак намунаси бўлганлар. Оиша онамиз (розияллоҳу анҳо) ул зотнинг ахлоқлари ҳақида сўралганида: "Ул зотнинг ахлоқлари Қуръондир", деганлар. Ушбу гап шуни англатадики, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Қуръонда таъкидланган барча гўзал одобларни ўз ҳаётларига татбиқ этганлар.
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) шундай деганлар:
"Мен гўзал ахлоқларни камолга етказиш учун юборилганман." (Аҳмад, Ал-Муъжам ал-Кабир)
Аллоҳ таоло Қуръонда шундай дейди:
خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ
"Кечиримли бўл, яхшиликка буюр ва жоҳиллардан юз ўгир." (Аъроф, 199)
Бу оят мусулмонларнинг ўзаро муносабатларда қандай бўлиши лозимлигини кўрсатади: талабчан бўлмаслик, кенг бағирлик ва кечиримлиликка ундайди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ушбу сифатларни ўз ҳаётларида мукаммал намоён қилганлар. Шундай экан, ҳар бир мусулмон инсонлар билан муомала қилишда бу фазилатларни ўзига асос қилиб олиши керак.
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) дедилар:
"Ҳусни хулқи билан бир мусулмон рўза тутувчи ва тунини бедор ўтказувчи даражасига етади."
(Термизий, Абу Довуд)
Аллоҳ таоло яна шундай дейди:
وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ۚ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ
"Яхшилик билан ёмонлик тенг бўлмас. Сен ёмонликни энг гўзал йўл билан даф қил." (Фуссилат, 34)
Бу оят мусулмонларнинг бошқаларга қандай муносабатда бўлишини белгилайди: сабр қилиш ва ҳар қандай ёмонликка яхшилик билан жавоб бериш. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) саҳобаларига нафақат гўзал ахлоқни ўргатганлар, балки буни ўз ҳаётларида амалда кўрсатганлар. У зот ҳеч қачон ўзларига қилинган ёмонлик учун қасос олмаганлар.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) дедилар:
"Қаэрда бўлсанг ҳам, Аллоҳдан қўрқ. Ёмонликка яхшиликни эргаштир, чунки бу уни ўчиради. Инсонларга гўзал муомала қил."
(Термизий)
Ҳусни хулқ нафақат шахсий камолот, балки жамият фаровонлиги учун ҳам жуда муҳимдир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳар доим инсонларга очиқ юз билан, ширин сўз билан мурожаат қилганлар. У зотдан таъсирланган одамлар тезда мусулмон бўлишга мойил бўлганлар. Бугунги кунда ҳам ҳусни хулқ жамиятда ҳурмат ва эътибор қозонишнинг энг самарали воситасидир.
Аллоҳ таоло бу фазилатни шундай таъкидлайди:
وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا
"Одамларга гўзал сўзлар айтинг." (Бақара, 83)
Бу оят ҳар бир мусулмоннинг бошқалар билан муомаласида меҳр-мурувват кўрсатиши лозимлигини ифодалайди.
Ҳусни хулқ Исломда энг муҳим аҳлоқий фазилатдир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам):
"Сизларнинг энг яхшиларингиз ҳусни хулқларингиздир", деганлар (Бухорий).
Мусулмонлар ҳусни хулқни ўз ҳаётларига татбиқ этиб, динимизнинг гўзаллигини намойиш этадилар. Ахлоқни сайқаллаш ва доимий равишда уни ривожлантириш ҳар бир мўминнинг бурчидир. Ҳусни хулқли бўлайлик ва бу фазилат орқали дунё ва охиратда Аллоҳнинг розилигига эришайлик.

Жаҳонгир ХУДОЙҚУЛОВ,
Мир Араб ўрта махсус ислом
таълим муассасаси мударриси