Мир Араб мадрасаси: Улуғ мерос ва тарихий аҳамият

Мир Араб мадрасаси – Бухоронинг энг машҳур ва қадимий исломий таълим муассасаларидан бири бўлиб, унинг тарихи ҳамда аҳамияти ҳақида ҳар бир мусулмон ва тарихга қизиқувчи шахс батафсил билиши зарур. Ушбу мадраса XVI асрда, яъни Бухоро Амири Убайдуллохон ҳукмронлиги даврида Саййид Абдуллоҳ Яманий ташаббуси билан қурилган.
Мир Араб мадрасаси номланиши унинг асосчиси ва муҳтарам шайхлардан бири бўлган Саййид Абдуллоҳ Яманий шарафига боғлиқ. У киши Ислом илми ва маърифатини Бухоро ерларига олиб келган, шунингдек, улуғ муфтий ва тарбиячи бўлган. Мадраса қурилиши Бухоро Амири Убайдуллохон томонидан молиялаштирилган. Мадраса нафақат диний таълим бериш маркази сифатида, балки маънавий тарбия уяси сифатида ҳам машҳур бўлиб, у ердан кўплаб буюк олимлар етишиб чиққан.
Мадраса ички меъморий тузилиши. Мир Араб мадрасасига кирганда, унинг ички тузилиши ўзига хос тарзда ташкил этилган. Кириш эшигидан ўнг қўл томонда масжид жойлашган бўлиб, у ерда мадраса талабалари намоз ўқийди ва диний тадбирлар ўтказилади. Чап қўл томонда эса гўрхона (қабристон) мавжуд. Ушбу гўрхонада бир неча машҳур ва шарафли шахслар дафн этилган:
1. Саййид Абдуллоҳ ал-Яманий – мадрасани қурдирган ва илм-фанга катта ҳисса қўшган улуғ шайх.
2. Амир Убайдуллохон – Бухоро Амирлигининг машҳур ҳукмдори ва мадраса қурилишига сармоя киритган шахс.
3. Шайх Закариё – Саййид Абдуллоҳ ал-Яманийнинг куёвлари ва диний илмда улуғ шахслардан бири.
4. Уларнинг яқинлари ва авлодлари.
Бу гўрхона нафақат тарихий аҳамиятга эга, балки зиёратгоҳ сифатида ҳам танилган. У ерга келувчилар бу улуғ шахсларни хотирлаб, дуо қилишади.
Мир Араб мадрасаси Бухоронинг диний ва илмий маркази сифатида узоқ йиллардан бери фаолият кўрсатиб келмоқда. У ерда нафақат Ўзбекистондан, балки бошқа мусулмон мамлакатларидан келган талабалар ҳам таълим олишган. Ҳозирги кунда ҳам мадраса ўз фаолиятини давом эттириб, исломий илмларнинг узлуксизлигини таъминлаб келмоқда.
Мир Араб мадрасаси нафақат меъморий ёдгорлик, балки исломий таълим ва маънавий тарбиянинг улуғ маркази сифатида халқимизга хизмат қилиб келмоқда. Унинг тарихи, у ерда дафн этилган улуғ шахслар ҳамда диний билимнинг бугунги кунгача сақланиши – бизнинг маънавий бойлигимизнинг ажралмас қисми ҳисобланади.
Мазкур мадраса ва унинг тарихи билан танишиш ҳар бир инсон учун нафақат маънавий, балки илмий жиҳатдан ҳам катта аҳамиятга эга.

Дилшод АЛИЕВ,
Мир Араб ўрта махсус ислом 
таълим муассасаси матбуот котиби