Ҳазрат Бобур Рубоиётидан

Ҳар кимки вафо қилса, вафо топқусидур,
Ҳар кимки жафо қилса, жафо топқусидур.
Яхши киши кўрмагай ёмонлиғ ҳар гиз,
Ҳар кимки ёмон бўлса, жазо топқусидур.

Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ушбу рубоиёти инсон ҳаётидаги энг асосий фазилатларни – вафо, адолат ва яхшиликни мадҳ этади. Бу фазилатлар исломий таълимотнинг ҳам асосий тамойилларидан бири бўлиб, Қуръони Карим ва Ҳадисларда кўп бора таъкидланган.

1. «Ҳар кимки вафо қилса, вафо топқусидур»
Исломда вафо – садоқат ва ваъдага риоя қилиш энг муҳим ахлоқий фазилатлардан биридир. Қуръонда Аллоҳ таоло мўминларни ўз аҳду ваъдаларига содиқ бўлишга чақиради:
«Аҳдга вафо қилиглар. Албатта, аҳд масъул бўлган ишдир» (Исро сураси, 34-оят).
Ҳадисда ҳам Пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:
"Вафо қилмаган кишининг имони тўлиқ бўлмайди" (Аҳмад ибн Ҳанбал ривояти)
Демак, Бобур рубоиёти бизга шуни англатадики, ким Аллоҳ ва бандасига вафо қилса, У Зот унга ўз фазлидан яхшилик ато қилади. Одамлар ҳам вафо қилган кишига садоқат билан жавоб қайтарадилар. Зеро, Аллоҳ содиқларнинг мукофоти ҳақида шундай марҳамат қилади:
«Албатта, Аллоҳ тақводор ва содиқ бандаларини яхши кўради.» (Тавба сураси, 7-оят).

2. «Ҳар кимки жафо қилса, жафо топқусидур»
Исломий таълимотда зулм ва жафо қаттиқ қораланган. Кимки бошқаларга зулм қилса ёки ноҳақлик қилса, Аллоҳ унга ўз жазоси билан муносиб муомала қилади.
Қуръони каримда:
«Ким солиҳ амал қилса, ўзига фойда. Ким ёмонлик қилса, ўзига зарар. Раббингиз бандаларига зулм қилгувчи эмас.» (Фуссилат сураси, 46-оят)
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам «Зулм қилманглар, зеро зулм қиёмат куни зулматга айланади» деганлар. (Муслим ривояти)
Демак, Бобур бу мисрада инсон қилган ҳар бир ёмонлик яна ўзига қайтишини, яъни ҳаётда ҳар бир жафо ўз жазоси билан келишини билдирган.

3. «Яхши киши кўрмагай ёмонлиғ ҳар гиз»
Ислом яхши инсон ҳар доим яхшилик қилиши, ҳатто ёмонликка ёмонлик билан жавоб бермаслиги лозимлигини таъкидлайди. Қуръонда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
«Яхшилик ва ёмонлик баробар бўлмас. Сен яхшилик бўлган нарса ила даф қил. Кўринсанки, сен билан орасида адовати бор кимса худди содиқ дўсдек бўлур.» (Фуссилат сураси, 34-оят)
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам марҳамат қилганлар:
«Сизларга яхшилик қилиш буюрилган, ҳаттоки, агар биров сизни ҳақорат қилса, сиз унга яхши муомалада бўлинг.» (Муслим ривояти)
Бобур ушбу байтда мусулмон кишининг яхшиликдан оғишмаслиги, ҳатто ёмонлик қилганларга ҳам эзгулик билан жавоб бериши кераклигини эслатмоқда.

4. «Ҳар кимки ёмон бўлса, жазо топқусидур»
Бу мисра Аллоҳнинг адолатига далолат қилади. Ким ёмонлик қилса, албатта, жазоси бор. Қуръонда:
«Ким зарра миқдорида яхшилик қилса, уни кўради. Ким зарра миқдорида ёмонлик қилса, уни кўради.» (Залзала сураси, 7-8-оятлар)
Бу оят ҳар бир инсон қилган яхши ёки ёмон амали учун жавобгар бўлади.
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар:
«Инсонларга зулм қилган киши қиёмат куни ўша зулми учун жазоланади.» (Бухорий ривояти)
Бу мисра бизга шуни ўргатадики, ҳеч қандай ёмонлик жазосиз қолмайди ва инсон ўз ҳаётида адолатга таяниши керак.
Бобурнинг ушбу рубоиёти исломий тафаккур билан уйғун бўлиб, Қуръон ва Ҳадиснинг асосий тамойилларини акс эттиради:
Вафо – мукофот олиб келади.
Жафо – ўз эгасига қайтади.
Яхши инсон фақат яхшилик билан шуғулланади.
Ёмон инсон эса ўз жазоси билан юзлашади.
Бу рубоий ислом ахлоқининг энг гўзал жиҳатларидан бири бўлиб, мусулмон инсон доимо яхшиликни кўпайтириши, ёмонликдан узоқ бўлиши лозимлигини таъкидлайди.

Дилшод АЛИЕВ,
Мир Араб ўрта махсус
ислом таълим муассасаси матбуот котиби