Ahillik va hamjihatlik – osuda hayot, farovon turmush poydevori

Bismillahir Rohmanir Rohiym. Islom dini insonlarni doimo ahil-inoq, tinch-totuv va hamjihat bo‘lib hayot kechirishga chaqiradi. Tarixdan ma’lumki, mana shunday fazilatlarga amal qilib yashagan kishilar doimo baxt-u saodatga erishgan. Alloh taologa shukrki, yurtimizda qo‘lga kiritilayotgan barcha yutuqlar, muvaffaqiyatlar zamirida jamiyatimizdagi ittifoqlik, hukm surayotgan tinchlik mujassam, albatta.

Barcha zamonlarda davlatning rivojlanishi tinch-osoyishta hayot kechirishga uzviy bog‘liq bo‘lgan. Zero, eng yirik davlatlar ham fitnalar sabab halokatga uchragan. Shu sababli tinchlikni saqlash, ogohlik hamda hushyorlikni oshirish har bir zamon va makonning muhim talabi bo‘lgan. Ayniqsa, hozirgi murakkab davrda turli sabab va omillar bilan nizo chiqarishga harakat qilayotgan tomonlar ko‘payib borayotgan bir pallada osoyishtalikni ta’minlash uchun astoydil qayg‘urib yashashni davrning o‘zi taqozo etayotganini barchamiz yaxshi anglab turibmiz.

Din peshvolari, taniqli ulamolar jamiyatda ahillikni ta’minlash, sillai rahm qilish, o‘zaro yordam berish, bir-biriga muruvvat ko‘rsatish va ijtimoiy illatlardan saqlanishga dinimiz manbalari asosida muntazam pand-u nasihatlar qilib kelmoqda.

Rivoyatlardan birida Abbos ibn Abdulmuttalib roziyallohu anhu aytadilar: “Men Nabiy alayhissalomdan: “Ey Allohning Rasuli! Menga Alloh taolodan duo qilib so‘raydigan biror narsani o‘rgating”, deb so‘radim. Shunda U zot: “Alloh taolodan xotirjamlikni so‘rang”, dedilar. Bir necha kundan keyin yana Muhammad alayhissalomning oldilariga kelib, “Ey Allohning Rasuli! Menga Alloh taolodan duo qilib so‘raydigan biror narsani o‘rgating”, deb so‘radim. Shunda Hazrati payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Ey amakim, Alloh taolo­dan dunyo va oxiratda xotirjamlikni so‘rang”, dedilar”. (Imom Termiziy rivoyati).

Nabiy alayhissalom “Vidolashuv haji”dagi xutbalarida mo‘min-musulmonlarga qalblarining eng to‘ridagi nasihatlarini qilgan edilar: “Ey odamlar! Parvardigoringiz — bir, otangiz — bir, hammangiz Odam alayhissalomdandirsiz! Odam alayhissalom esa tuproqdan edilar. Allohning huzurida eng hurmatlirog‘ingiz taqvodorrog‘ingizdir! Arablarning ajamlardan afzalligi yo‘q, faqatgina taqvosi bilan afzal bo‘lishi mumkin. Ey odam­lar! Yetkazdimmi? Ey Allohim! O‘zing guvoh bo‘l”.

Demak, bizning Parvardigorimiz — bir, payg‘ambarimiz — bir, dinimiz — bir, ota-onamiz — bir va maqsadimiz ham bir, ya’ni Alloh taoloning rizoligiga sazovor bo‘lib, ikki dunyo saodatiga erishish ekan, o‘zaro ittifoq va ahil bo‘lib, tinch-totuv va rohat-farog‘atda yashashimiz shart.

Alloh taolo Qur’oni karimda mo‘min-musulmonlar o‘zaro aka-uka va do‘st-u birodar ekani haqida bunday marhamat qilgan: “Albatta, mo‘minlar birodardirlar”. (Hujurot surasi, 10-oyat).

Agar biz ushbu ko‘rsatmani yaxshi anglab yetsak va shunga amal qilsak, o‘rtamizda har xil ziddiyat, ixtilof chiqarish, turli ko‘ngilsiz hodisalar va bir-birining molini nohaq, turli aldov yo‘llar bilan yeyish bo‘lmaydi.

Ta’kidlash zarurki, inson doim hayotdagi voqea-hodisalardan ibrat olib yashashi lozim. “Birni ko‘rib fikr qil, birni ko‘rib shukr qil”, degan naql ham bejiz aytilmagan. Hamma xalqlarning maqsadi tinchlik va farovonlikka erishish. Lekin doim ham bu ne’mat nasib bo‘lavermaydi. Zero, mamlakatdagi notinchlik hammaga zarar keltiradi, ayniqsa, oddiy xalqqa ziyoni ko‘p bo‘ladi.

“Bir kun urush bo‘lgan joydan qirq kun baraka ko‘tariladi”, deydi dono xalqimiz. Ushbu serma’no maqolning naqadar to‘g‘ri ekanini qo‘shni Qozog‘istondagi fojiali voqealar ham ko‘rsatib turibdi.

Qo‘shni va qardosh birodar mamlakatda beqarorlik va tartibsizliklar minglab odamlarning shaxsiy mulki, jamiyat hisobiga barpo etilgan davlat mulkini vayron qilish, o‘g‘irlash, eng yomoni, bir-birlarining qonini to‘kish kabi jinoyatlarga olib kelgani mudhish holatdir. Ayniqsa, bunday kulfat butun umr halol mehnat qilgan oddiy insonlarning boshiga og‘ir sinovlar solishi, ular bor bisotidan bir zumda ajrab qolishi, to‘s-to‘polonlarga aralashib qolgan yoshlarning jarohat olishi va qurbon bo‘lishi xalq uchun katta fojiadir.

Vayron qilingan, o‘t qo‘yilgan binolar, mol-mulklarni chetdan birov kelib qayta tiklab bermaydi.

Shu o‘rinda qardosh Qozog‘iston hududidagi manfur fojiali voqealarda Vatan osoyishtaligi va mamlakat xalqining himoyasi yo‘lida qurbon bo‘lgan fidoyi farzandlarning haqlariga duolar qilish, mag‘firat so‘rash va yaqinlariga tasalli berish barchamizning chin mo‘minlik burchimizdir. Qur’oni karimda: “…Ey Rabbimiz! O‘zing bizlarni va bizdan ilgari imon bilan o‘tganlarni mag‘firat etgin…” (Hashr surasi, 10-oyat), deya mo‘min kishi marhumlar haqqiga xayrli duo qilishga buyuriladi.

Shunday ekan, marhumlarning ahli baytiga sabr tilab, haqlariga duo qilamiz, jarohatlanganlarga komil va ojil shifolar tilaymiz.

Islomdagi mo‘tabar qoidaga ko‘ra, dinimizda zarar berish ham, zarar ko‘rish ham yo‘qdir. Shu sababli dinimizda fitnalar oqibatida kelib chiqqan tartibsizliklarga aralashmay, ibodatda bardavom bo‘lganlarga katta in’omlar va’da qilingan. Jumladan, hadisi sharifda bunday deyilgan:

“Haraj — fitna paytida qilingan ibodat, menga hijrat qilish kabidir”. (Imom Muslim rivoyati).

Keltirib chiqarilgan tartibsizlik va nizolar oqibatida mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jihatdan zaiflashuvi kuzatilishi tabiiy hol. El-yurt birdamligi yo‘qolishi esa katta talafot. Bu haqda Qur’oni karimda quyidagicha ogohlantiriladi: “Allohga va Rasuliga itoat qilingiz va nizolashmangiz, aks holda, sustlashib ketursiz va “shamolingiz” (obro‘ngiz) ketib qolur. Sabr qilingiz! Albatta, Alloh sabr qiluvchilar bilan birgadir”. (Anfol surasi, 46-oyat).

Hozirgi kunda hamjihatlik va tinchlik masalasi yanada dolzarb bo‘lmoqda. Tinchlik va xotirjamlik Alloh taoloning buyuk ne’matlaridan biridir. Barcha ezgu ishlar ro‘yobga chiqishining boisi ham osoyishtalikka bog‘liq. Bu ne’mat bebaho ekani to‘g‘risida islom dini manbalarida ham takror-takror aytilgan. Qur’oni karimning yuzdan ortiq oyatlarida tinchlik, ezgulik va bag‘rikenglikka chaqirilgan. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Alloh rizosini topishga intilganlarni Qur’on bilan tinchlik va salomatlik yo‘llariga yo‘llab, O‘z izni bilan ularni zulmatlardan nurga chiqarur va to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilur”. (Moida surasi, 16-oyat).

Hazrati payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadislarining birida tinchlik-xotirjamlik eng ulug‘ ne’mat ekanini ta’kidlab, bunday deganlar: “Ikki ne’mat borki, ko‘pchilik insonlar uning qadriga yetmaydilar. Ular — tinchlik-xotirjamlik va sihat-salomatlikdir”. (Imom Buxoriy rivoya­ti). Bugun bu hadis har qachongidan ham dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa, tinchlik-xotirjamlik suv va havodek zarur bo‘lib turgan, og‘ir kulfatni boshidan kechirayotgan ayrim mamlakatlar xalqlari tinchlikni, xotirjamlikni orzu qilishi shubhasiz.

Dinimizda tinchlik va xotirjamlik Alloh taoloning eng katta ne’matlaridan sanaladi. Tinchlikning ilohiy ne’mat ekani haqida payg‘ambarimiz alayhissalom shunday deydilar: “Allohdan afv va tinchlik-omonlikni so‘ranglar. Chunki biror kishiga imondan keyin tinchlik-omonlikdan afzalroq ne’mat berilgani yo‘q” (Imom Termiziy rivoyati).

Hayotning bir maromda davom etishi, Haq taolo buyurgan vazifalarni mukammal va xotirjam ado etish uchun tinchlik va osoyishtalik zarur. Yaratgan Parvardigor ana shu tinchlikni saqlash va qadrlash vazifasini inson zimmasiga yuklab, shaytoniy yo‘llarga ergashmaslikka amr etib, bunday deydi: “Ey imon keltirganlar! Yoppasiga tinchlik ishiga kirishingiz va shaytonning izidan ergashmangiz! Albatta, u sizlarga aniq dushmandir”. (Baqara surasi, 208-oyat).

Demak, tinchlik qaror topgan yurtdagina osudalik hukm suradi, farzandlar eminerkin kamolga yetadi, mo‘min-musulmonlarimiz ibodatlarini xotirjam ado etadi.

Yangi O‘zbekistonda dinimiz ravnaq topayotgani va mo‘min­-musulmonlar farovon hayot kechirayotgani ham tinchligimiz sharofatidandir.

Alloh taolo mo‘tabar diyorimizga o‘zining aziz ne’mati — tinchlik, osoyishtalikni berdi, qut-baraka, farovonlikni ato etdi. Atrofga nazar solsak, bizlarni o‘rab turgan sonsiz, sanoqsiz ne’matlar qurshovida yashayotganimizga amin bo‘lamiz. Qur’oni karimda Rabbimiz bunday marhamat qiladi: “Shuningdek, sizlarga barcha so‘ragan narsalaringizni ato etdi. Agar Allohning ne’mat(lar)ini sanasangiz, sanog‘iga yeta olmaysiz”.

Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam bir hadisi muboraklarida: “Kim oilasi tinch, jasadi salomat va huzurida bir kunlik taomi bor holatda tong ottirsa, unga dunyo to‘lig‘icha berilibdi”, deganlar. (Imom Buxoriy rivoyati).

Biz qancha shukr qilsak — shuncha oz. Ushbu sururli damlar bardavom bo‘lmog‘i uchun tinchlik ne’matining shukronasini qilib, uni ko‘z qorachig‘idek asramog‘imiz darkor. Chunki ne’matlar shukri bilan davomli va ziyoda bo‘ladi. Zero, oyati karimada: “Yana Rabbingiz e’lon qilgan (bu so‘zlar)ni eslangiz: “Qasamki, agar (bergan ne’matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman. Bordi-yu, noshukurlik qilsangiz, albatta, azobim (ham) juda qattiqdir”, deb marhamat qilingan. (Ibrohim surasi, 8-oyat).

Tinchlik va osoyishtalik, o‘z navbatida, doimiy va qat’iy harakatlarni talab etadi. Hushyorlik, ogoh bo‘lib yashash, bu — bir kunlik yoki bir oylik mavsumiy masala emas, balki kundalik ish, kundalik amaliy harakat bo‘lishi lozim. Shuningdek, tinchlikni saqlashga faqatgina ma’lum soha vakillari emas, balki butun jamiyat mas’uldir. Shu o‘rinda biz, din peshvolari, ulamolar va imom-xatiblar o‘z oldimizga qat’iy maqsadlarni qo‘ygan holda, tinchlikni ta’minlashga daxldorlik hissini chuqur anglashimiz zarur.

Demak, yurtdagi tinchlik va barqarorlik xalqimiz farovonligi asosidir. Inson o‘ziga berilgan ne’matning qadrini mulohaza qilish va mushohada yuritish orqali, shu ne’matdan o‘zgalar ham bahramand yoki bebahra ekanini o‘ylab ko‘rish bilan biladi. Bu esa Allohga yanada ko‘proq shukr qilishga undaydi. Tinchlik va barqarorlik ana shunday amaliy shukr talab qiladigan ne’matlardir.

Bugungi tahlikali zamonning, uzoq va yaqin hududlardagi notinchliklarning o‘zi voqelikka hushyorlik, teran va chuqur mushohada yuritgan holda nazar tashlashni, jahonda kuchayib borayotgan xatarlarni to‘g‘ri baholab, ulardan tegishli saboq olib yashashni talab etmoqda. Shu nuqtai nazardan, vatandoshlarimiz, ayniqsa, yoshlarimizning ong-u shuurida murakkab va tahlikali dunyo hamda mintaqada ro‘y berayotgan turli voqea-hodisalar, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar haqida biryoqlama va noxolis tasavvurlar shakllanishiga yo‘l qo‘ymaslik zarur.

Xulosa o‘rnida ta’kidlash lozimki, dinimizning ahillikka, ittifoqlikka va tinchlikka bo‘lgan e’tibori juda katta bo‘lib, shukrona, hushyorlik va ogohlik bularning negizidir.

Shunday ekan, yurtimizda hukm surayotgan tinch va osuda hayotni asrash, uning barqarorligini ta’minlash, yoshlarimizni fitna to‘rlaridan saqlash — yurtimizda yashayotgan har bir fuqaroning burchi hisoblanadi.

Alloh taolo yurtimizni tinch, oilalarimizni farovon, olijanob xalqimizni doimo O‘zining panohida saqlasin.

Nuriddin XOLIQNAZAROV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy
Manba: “Yangi O‘zbekiston” gazetasi 2022-yil 13-yanvar, 8(530) son.