Hazrat Bobur Ruboiyotidan

Har kimki vafo qilsa, vafo topqusidur,
Har kimki jafo qilsa, jafo topqisidur.
Yaxshi kishi ko‘rmagay yomonlig‘ har giz,
Har kimki yomon bo‘lsa, jazo topqisidur.

Zahiriddin Muhammad Boburning ushbu ruboiyati inson hayotidagi eng asosiy fazilatlarni – vafo, adolat va yaxshilikni madh etadi. Bu fazilatlar islomiy ta’limotning ham asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib, Qur’oni Karim va Hadislarda ko‘p bora ta’kidlangan.
1. “Har kimki vafo qilsa, vafo topqusidur”
Islomda vafo – sadoqat va va’daga rioya qilish eng muhim axloqiy fazilatlardan biridir. Qur’onda Alloh taolo mo‘minlarni o‘z ahdu va’dalariga sodiq bo‘lishga chaqiradi:
“Ahdga vafo qiliglar. Albatta, ahd mas’ul bo‘lgan ishdir” (Isro surasi, 34-oyat).
Hadisda ham Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar:
"Vafo qilmagan kishining imoni to‘liq bo‘lmaydi." (Ahmad ibn Hanbal rivoyati)
Demak, Bobur ruboiyoti bizga shuni anglatadiki, kim Alloh va bandasiga vafo qilsa, U Zot unga o‘z fazlidan yaxshilik ato qiladi. Odamlar ham vafo qilgan kishiga sadoqat bilan javob qaytaradilar. Zero, Alloh sodiqlarning mukofoti haqida shunday marhamat qiladi:
“Albatta, Alloh taqvodor va sodiq bandalarini yaxshi ko‘radi.” (Tavba surasi, 7-oyat).
2. “Har kimki jafo qilsa, jafo topqusidur”
Islomiy ta’limotda zulm va jafo qattiq qoralangan. Kimki boshqalarga zulm qilsa yoki nohaqlik qilsa, Alloh unga o‘z jazosi bilan munosib muomala qiladi.
Qur’oni karimda:
“Kim solih amal qilsa, o‘ziga foyda. Kim yomonlik qilsa, o‘ziga zarar. Robbingiz bandalariga zulm qilguvchi emas.” (Fussilat surasi, 46-oyat)
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ham "Zulm qilmanglar, zero zulm qiyomat kuni zulmatga aylanadi" deganlar. (Muslim rivoyati)
Demak, Bobur bu misrada inson qilgan har bir yomonlik yana o‘ziga qaytishini, ya’ni hayotda har bir jafo o‘z jazosi bilan kelishini bildirgan. 
3. “Yaxshi kishi ko‘rmagay yomonlig‘ har giz”
Islom yaxshi inson har doim yaxshilik qilishi, hatto yomonlikka yomonlik bilan javob bermasligi lozimligini ta’kidlaydi. Qur’onda Alloh taolo shunday marhamat qiladi:
“Yaxshilik va yomonlik barobar bo‘lmas. Sen yaxshilik bo’lgan narsa ila daf qil. Ko‘rinsanki, sen bilan orasida adovati bor kimsa xuddi sodiq do‘sdek bo‘lur.” (Fussilat surasi, 34-oyat)
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ham marhamat qilganlar:
“Sizlarga yaxshilik qilish buyurilgan, hattoki, agar birov sizni haqorat qilsa, siz unga yaxshi muomalada bo‘ling.” (Muslim rivoyati)
Bobur ushbu baytda musulmon kishining yaxshilikdan og‘ishmasligi, hatto yomonlik qilganlarga ham ezgulik bilan javob berishi kerakligini eslatmoqda.
4. “Har kimki yomon bo‘lsa, jazo topqusidur”
Bu misra Allohning adolatiga dalolat qiladi. Kim yomonlik qilsa, albatta, jazosi bor. Qur’onda:
“Kim zarra miqdorida yaxshilik qilsa, uni ko‘radi. Kim zarra miqdorida yomonlik qilsa, uni ko‘radi.” (Zalzala surasi, 7-8-oyatlar)
Bu oyat har bir inson qilgan yaxshi yoki yomon amali uchun javobgar bo‘ladi. 
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytganlar:
“Insonlarga zulm qilgan kishi qiyomat kuni o‘sha zulmi uchun jazolanadi.” (Buxoriy rivoyati)
Bu misra bizga shuni o‘rgatadiki, hech qanday yomonlik jazosiz qolmaydi va inson o‘z hayotida adolatga tayanishi kerak.
Boburning ushbu ruboiyoti islomiy tafakkur bilan uyg‘un bo‘lib, Qur’on va Hadisning asosiy tamoyillarini aks ettiradi:
• Vafo – mukofot olib keladi.
• Jafo – o‘z egasiga qaytadi.
• Yaxshi inson faqat yaxshilik bilan shug‘ullanadi.
• Yomon inson esa o‘z jazosi bilan yuzlashadi.
Bu ruboiy islom axloqining eng go‘zal jihatlaridan biri bo‘lib, musulmon inson doimo yaxshilikni ko‘paytirishi, yomonlikdan uzoq bo‘lishi lozimligini ta’kidlaydi.

Dilshod ALIYEV,
Mir Arab o‘rta maxsus
islom ta’lim muassasasi matbuot kotibi