BUXORO XATTOTLIK MAKTABI

                                       
Buxoro  xttotlik maktabi  XVI-XVII  asrlarda taraqqiyotning  yangi  bosqichlariga  ko’tarilgan. Bu davrda  Buxoroda xattotlik tez rivoj topib, mashhur xattotlar  etishib chiqgan.Buxoroda  madaniy  hayot  ma’lum  darajada  taraqqiyot   pillapoyasiga  ko’tarilayotgan  bir  vaqtda ,  Hirot  xattotlari  va  musavvirlaridan  bir  qismi Buxoroga  keladi.Buxoroning  o’ziga  xos  bo’lgan  yangicha kitobat  va  husnixat  san’ati  rivoj  topadi.XVI-XVII  asrlarda   yashab  ijod  etgan  Buxoro  xattotlari  o’ziga  xos  uslub – maktab  yaratadilar . Tarix  sahifalarida  Mir  Ali  Hiraviy  Fatxobodiy , Mirza  Ismatulloh  Munshiy , Sodiq  Munshiy  Jondoriy , Mir  Ma’sum  Buxoriy , Avaz  Badaliy  Buxoriy , Hoji  Yodgor , Domlo  Bobobek , Abdulmajid  Maxdum  Buxoriy , Subxonquli , Muhammad  Rizo  Namadiy , Mirzo  Mavlon  Buxoriy , Abdulloh Savdo , Abdulvahhobxo’ja , Abdulqodirxo’ja , Mirzo  Muhammadjon , Mirzo  Ishoq  kabi  buyuk  xattotlarning  nomlari  tez-tez  uchrab  turishi  buning  yorqin  dalilidir . O’sha  davrda  Buxoroda  kufiy , suls , g’ubor , nasx , nastaliq  xatlari  juda  rivojlangan . 
 XVI-XVII  asrlarda  Buxoroda  yashab  ijod  etgan  buyuk  xattot  Mir  Ubayd  Buxoriy  tomonidan  nasx  xati  asosida  yangi  xat  ravishi  “Nasxi  Buxoriy “  ( Mir  Ubaydiy )  xati  ixtiro  qilinadi . Bu   xat  nasx  xatidann  ko’ra  yirikroq  bo’lib , uzining  jozibadorligi  va   mo’jizakorligi  bilan   har  qanday  kishini  o’ziga  maftun  etadi.
       Manbalarda  aytilishicha  , kunlarning  birida  Mir  Ubayd  Buxoriy  tushlarida  Muhammad (s.a.v.)ni  ko’radilar. Payg’ambar (s.a.v.)  Mir  Ubaydga  qalam  hadya  etadilar. Mir  Ubayd  uyg’onganlarida  esa   galam  qo’llarida  bo’ladi . O’sha  qalam bilan  yoza  boshlaganlarida  mo’jiza  ro’y  berib , yangi  xat  uslubi – “Nasxi  Buxoriy  ( Mir  Ubaydiy )  vujudga  keladi . Bu  xat  tez   orada  O’rta  Osiyo , Afg’oniston  shimolida  keng  targajib  ,  mazkur  xatda  Qur’onni  kitobat  qilish  boshlanadi . Qori  Mirfayz  Buxoriy , Qori  Abdulvohid  Buxoriy , Qori  Ahmad  Buxoriy , Mirzo  Hoshim  Xo’jandiy , Muhammad Ersoriylar  “ Nasxi  Buxoriy “  xtida  Qor’on , “ Daloil  ul  xayrot “ , “ Farzi  ayn “ singari kitoblarni ,  xutbalarni  kitobat  qilganlar . Keyinchalik  ular  chop  qilinib  ( toshbosmada ) ,xalq  orasida  ommalashgan  hamda  sevib  o’qila  boshlagan . 
     Nastaliq  xati  ham  Buxoroda  keng  yoyilib , kitoblar  bitildi . Xususan  ,XVI  asr  boshlarida  Buxoroda  yashagan   Mavlono  Mir  Ali  Hiraviy  Fatxobodiy  ko’p  shogird  etishtirdilar. Ularning  davomchilari  - Mirzo  Yodgor , Mirzo  fathulloh  Munshiy , Mirzo  Ismatulloh  Munshiy , Domlo  Bobobek  kabi  buyuk   xattotlar  o’zlarining  buyuk  hissalarini  qo’shdilar.
   Keyinchalik  mazkur  xattotlik an’analarini  davom  ettirgan  Domlo  Bobobek  ham  Buxoroda  ko’plab  shogirdlar  tayyorlab  bu  sohada  o’ziga  xos  maktab  yaratganlar . Nastaliq  xatini  o’rgatishda  tabiat   go’zalliklaridan   ilhomlanib  , harflar  yozilishini  hayvonlarga , mevalarga  qiyoslaganlar  va  harflarni  turli  ism  bilan  atab   shogirdlariga  ta’lim  berganlar. Masalan:      (ayn)  harfiga  ko’rinishiga  qarab “fam  ul- asad “ (sher  og’iz ),  “fam  ul-su’bon “( ilon  og’iz ),”azzun  namla “ (chumoli  chimdisi );    (mim )  harfiga  esa “ ajdar  mim”, “xurmoyi  mim “, “ g’uncha  mim” , “ mimi  tojdor “ va  hokazo  deb  nom  berganlar.Bobobek  hazratlari  ,xattotlikdan  tashqari , adras   to’qish  bilan  ham  shug’ullanganlar.Yozgan  xatlarining  ostiga  ko’pincha  “ Ishtibar” , ya’ni  soqqachi  deb  imzo qo’ganlar.
  Bobobek   hazratlarining   taniqli  shogirdlaridan  Said  Umar , Mirzo  Sarimsoq’bek  Jizzaxiy  ,  Mullo  Subhonberdi ( “Domloi  Jim “ laqabi  bilan mashhur)  kabilar  davom  ettirganlar.
   Inqilobdan  keyingi (1924-1991) yillarda    Buxoro  xattotlik  maktabi  boshqa  san’at  va  hunarlar  qatorida  ancha  rivojlanishdan   to’xtadi.Mustaqilligimiz  sharofati  bilan , xattotlik  san’atining  rivojlanishi  uchun  keng  yo’l   ochildi. 
Safarov Davlat,
Mir Arab o’rta maxsus
islom ta’lim muassasi mudarrisi