Mir Arab madrasasi peshtogʻidagi yozuv va uning maʼnaviy merosi

Mir Arab madrasasi, Buxoroning islomiy maʼrifat tarixidagi ulugʻ muassasalardan biri, bino qilingan davrida yuksak sanʼat va taʼlim markazi sifatida tanilgan. Uning peshtogʻida, ayniqsa, hozirgi kunda mavjud boʻlmagan, ammo tarixiy manbalarda qayd etilgan bir yozuv juda katta maʼnaviy ahamiyatga ega. Ushbu yozuv xattot usta Mirali Fathobodiy tomonidan forsiy tilda yozilgan va madrasaga nafaqat arxitektura, balki maʼnaviy qimmat ham baxsh etgan.  Peshtoqdagi yozuv:

Mir Arab faxri Ajam, onki kard
Madrasai olii bas bul ajab.
Bul ajab in astki, tarixi oʻst:
“Madrasai olii Miri Arab”.

Yozuv forsiy tilida bitilgan boʻlib, uning mazmuni Mir Arab madrasasining tarixi va ahamiyatini aks ettiradi. Mazmunida shunday deyiladi:

Mir Arab ajam faxridir,
ul solmish juda ajoyib oliy madrasa.
Qizigʻi mana shuki, uning tarixi boʻldi:
“Madrasai olii Mir Arab”.

Bu sheʼrning har bir soʻzida madrasaning yuksak maqomi va uning islom olamidagi faxri yoritilgan. Ayniqsa, oxirgi misralardagi soʻzlar abjad hisobida hijriy 942-yilni koʻrsatadi, bu esa milodiy 1536-yilga toʻgʻri keladi. Bu madrasaning aynan shu yili bunyod etilganini tasdiqlaydi.
Yozuvning ahamiyati va yoʻqolishi
Tarixiy yozuv, oʻsha davrda madrasa peshtogʻiga nafaqat estetik koʻrinish qoʻshgan, balki madrasaning asoschisi Abdullohxonning va Mir Arab shay Sayyid Abdulloh Yamaniyning merosi sifatida xotirani abadiylashtirgan. Afsuski, turli tarixiy oʻzgarishlar va madrasaning qayta taʼmirlanishi jarayonlarida bu yozuv yoʻqolgan. 
Mir Arab madrasasi nafaqat maʼnaviy taʼlim markazi, balki islomiy sanʼat va xattotlikning inʼikosi sifatida ham mashhur. Uning bunyod etilishi Oʻrta Osiyodagi diniy-maʼrifiy taraqqiyotning eng yuksak bosqichlaridan biri boʻlib, bugungi kungacha saqlanib qolgan madrasa arxitekturasi ham xuddi shu davrning oʻziga xos belgilarini koʻrsatadi.
Mir Arab madrasasining peshtogʻidagi yozuv faqat bir sheʼr emas, balki islomiy maʼnaviyatning tarixiy belgisi sifatida alohida oʻrin egallaydi. 
Bu madrasa nafaqat oʻtmishda, balki bugungi kunda ham oʻz maqomini yuqotmagan holda diniy taʼlimning muhim markazi sifatida saqlanib qolmoqda.

Aliyev Dilshod,
Mir Arab oʻrta maxsus islom 
taʼlim muassasasi matbuot kotibi 
manbalar asosida tayyorladi